SZUKAJ NA STRONACH EUROPE DIRECT LUBLIN
Negocjatorzy Rady i Parlamentu Europejskiego wypracowali dziś wstępne porozumienie polityczne w sprawie proponowanej nowelizacji dyrektywy o oczyszczaniu ścieków komunalnych. Nowelizowana dyrektywa jest jednym z kluczowych rezultatów unijnego planu działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń.
Dzisiejsze porozumienie z Parlamentem kieruje nas na właściwą drogę ku zeroemisyjności w Europie. Tworzy grunt pod najwyższe normy oczyszczania i monitorowania ścieków komunalnych, tak by nie uwalniały one do środowiska substancji niebezpiecznych, takich jak mikroplastik czy związki PFAS.
Alain Maron, minister rządu regionu stołecznego Brukseli odpowiedzialny za transformację klimatyczną, środowisko, energetykę i demokrację uczestniczącą
Choć w ciągu ostatnich trzydziestu lat obecna dyrektywa bardzo skutecznie ograniczyła zanieczyszczenia wody i usprawniła oczyszczanie ścieków, nowelizacja pozwoli rozszerzyć jej zakres i dostosować ją do celów europejskiego zielonego ładu.
Zakładając, że sektor oczyszczania ścieków może znacznie przyczynić się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, nowe przepisy wprowadzają termin osiągnięcia przez niego neutralności energetycznej oraz rozszerzoną odpowiedzialność producenta mającą zapewnić sprawiedliwy udział sektorów najbardziej zanieczyszczających w oczyszczaniu ścieków z mikrozanieczyszczeń
Porozumienie ma charakter wstępny – akt musi jeszcze zostać formalnie przyjęty przez obie instytucje.
Aby rozwiązać problem zanieczyszczeń z małych aglomeracji, współprawodawcy rozszerzyli zakres dyrektywy na wszystkie aglomeracje o równoważnej liczbie mieszkańców wynoszącej co najmniej 1000. Dla porównania obecny próg wynosi 2000. Równoważna liczba mieszkańców (RLM) to używany w dyrektywie parametr, który pozwala określić ilość ścieków względem potencjalnego ładunku zanieczyszczenia wody powodowanego przez jedną osobę dziennie. Jedna taka jednostka to ładunek organiczny ulegający biodegradacji, wyrażony pięciodobowym biochemicznym zapotrzebowaniem na tlen w ilości 60 g dziennie.
Współprawodawcy uzgodnili, że obowiązek budowania systemów zbierania ścieków komunalnych powinien zostać rozszerzony na wszystkie aglomeracje o RLM wynoszącej co najmniej 1000. Przesunęli też termin wywiązania się z tego obowiązku z 2030 r. na 2035 r., tak by było wystarczająco dużo czasu na przygotowania. Wprowadzili kilka odstępstw, w tym dla mniejszych aglomeracji odprowadzających ścieki do wód przybrzeżnych, dla zrzutów do obszarów mniej wrażliwych i dla państw członkowskich, które najkrócej są w UE (np. Rumunia, Bułgaria, Chorwacja).
Jeżeli zbudowanie systemu zbierania nie jest uzasadnione, wykonalne lub opłacalne, państwa członkowskie mogą wykorzystywać systemy pojedyncze.
W tekście wyznaczono państwom członkowskim terminy na opracowanie zintegrowanego planu gospodarowania ściekami komunalnymi: dla aglomeracji o RLM wynoszącej ponad 100 000 – do 2033 r., a dla aglomeracji zagrożonych o RLM wynoszącej między 10 000 a 100 000 – do 2039 r. Takie plany będą weryfikowane co najmniej raz na sześć lat, zgodnie z ramową dyrektywą wodną.
Rada i Parlament rozszerzyły obowiązek stosowania oczyszczania wtórnego ścieków komunalnych odprowadzanych do środowiska (tj. usuwania materii organicznej ulegającej biodegradacji) na wszystkie aglomeracje o RLM wynoszącej co najmniej 1000. Zacznie on obowiązywać od 2035 r. Wobec mniejszych aglomeracji i państw członkowskich, które najkrócej są w UE, przewidziano pewne odstępstwa. Państwa te musiały niedawno dokonać znacznych inwestycji w realizację obecnej dyrektywy (Rumunia, Bułgaria, Chorwacja).
Współprawodawcy dostosowali też progi i terminy oczyszczania trzeciego stopnia (tj. usuwania azotu i fosforu) oraz oczyszczania czwartego stopnia (tj. usuwania szerokiego spektrum mikrozanieczyszczeń). Do 2039 r. i 2045 r. państwa członkowskie będą musiały zadbać o stosowanie oczyszczania trzeciego i czwartego stopnia w większych zakładach o RLM wynoszącej co najmniej 150 000. Obowiązywać będą też cele pośrednie na 2033 r. i 2036 r. dla oczyszczania trzeciego stopnia oraz 2033 r. i 2039 r. dla oczyszczania czwartego stopnia. Współprawodawcy uzgodnili na 2045 r. rozszerzenie obowiązków dotyczących oczyszczania trzeciego i czwartego stopnia dla mniejszych aglomeracji o RLM wynoszącej co najmniej 10 000, które odprowadzają ścieki na obszarach spełniających wskazane kryteria oparte na ryzyku. Wprowadziły odstępstwo od wymogu oczyszczania trzeciego stopnia w przypadku ponownego wykorzystywania oczyszczonych ścieków komunalnych do nawadniania w rolnictwie, o ile nie wiąże się to z zagrożeniami środowiskowymi ani sanitarnymi.
Zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci” część dodatkowych kosztów związanych z oczyszczaniem czwartego stopnia mają ponosić – poprzez system rozszerzonej odpowiedzialności producenta – producenci wyrobów farmaceutycznych i kosmetyków wprowadzający mikrozanieczyszczenia do ścieków komunalnych. Będą oni musieli wnieść co najmniej 80% takich dodatkowych kosztów.
Współprawodawcy zgodzili się pozostawić państwom członkowskim pewną elastyczność, jeśli chodzi o podział pozostałych kosztów. Producenci będą też ponosić koszty zbierania i weryfikowania danych o produktach umieszczanych na rynku. Współprawodawcy zlecili Komisji ocenę potencjalnego wpływu tego przepisu na dostępność i przystępność cenową leków.
Współprawodawcy zgodzili się, że sektor oczyszczania ścieków komunalnych mógłby odegrać istotną rolę w znacznym ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych i że może pomóc UE osiągnąć zamierzoną neutralność klimatyczną. Wprowadzili do tekstu cel w postaci neutralności energetycznej, zgodnie z którym do 2045 r. oczyszczalnie ścieków komunalnych będą musiały produkować energię ze źródeł odnawialnych. Obowiązywać będą regularne kontrole energetyczne i progresywne cele pośrednie. Energia ta może być produkowana na terenie oczyszczalni lub poza nią, a energii niekopalnej ze źródeł zewnętrznych nie można nabyć więcej niż 35%. Ten odsetek odnosi się jedynie do ostatecznego celu.
Wstępne porozumienie zostanie teraz przekazane do zatwierdzenia przedstawicielom państw członkowskich w Radzie (Coreperowi) i Komisji Środowiska w Parlamencie Europejskim. Aby wejść w życie, zatwierdzone przepisy muszą – po weryfikacji prawno-językowej – zostać formalnie przyjęte przez obie instytucje, a następnie opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE.
Dyrektywa o oczyszczaniu ścieków komunalnych została przyjęta w 1991 r. Jej celem jest „ochrona środowiska przed niekorzystnymi skutkami odprowadzania ścieków ze źródeł miejskich i określonych gałęzi przemysłu”. Zobowiązuje ona państwa członkowskie do tego, by ścieki ze wszystkich aglomeracji o liczbie mieszkańców powyżej 2000 były zbierane i oczyszczane zgodnie z normami minimalnymi UE. Państwa członkowskie muszą również wyznaczyć „obszary wrażliwe” zgodnie z kryteriami zawartymi w dyrektywie, do których mają zastosowanie bardziej rygorystyczne normy i terminy.
W 2019 r. Komisja oceniła obowiązujące przepisy. Ocena ta potwierdziła, że wdrożenie dyrektywy doprowadziło do znacznego ograniczenia uwalnianych zanieczyszczeń. Jednym z najważniejszych powodów skuteczności dyrektywy są jej uproszczone wymogi, które pozwalają na bezpośrednie egzekwowanie przepisów. Obecnie 98% ścieków w UE jest odpowiednio zbieranych, a 92% – odpowiednio oczyszczanych.
Ocena wykazała jednak, że nadal istnieją źródła zanieczyszczeń, które dotąd nie zostały należycie uwzględnione w przepisach. To m.in. zanieczyszczenia z mniejszych aglomeracji, przelewy wód burzowych i mikrozanieczyszczenia, które szkodzą środowisku. Ocena zwraca też uwagę, że sektor ścieków komunalnych jest jednym z największych odbiorców energii w sektorze publicznym.
Nowe przepisy, zaproponowane przez Komisję w październiku 2022 r., mają rozwiązać te kwestie i zwiększyć wkład sektora w realizację unijnych celów klimatycznych. Parlament Europejski i Rada przyjęły swoje stanowiska w sprawie proponowanej nowelizacji odpowiednio 5 i 16 października 2023 r.
